Økonomisk sosialhjelp

Sosialhjelpstilfelle og sosialhjelpsmottakarar

I statistikken skiljest det mellom begrepa sosialhjelpstilfelle og sosialhjelpsmottakar. Talet på sosialhjelpstilfelle vil alltid vere høgare enn talet på mottakarar. Dette fordi ein og same person kan ha teke imot hjelp i fleire kommunar, og han eller ho vert då talt som fleire sosialhjelpstilfelle. I familiar med to ektefelle er det vilkårleg kven som blir registrert som sosialhjelpsmottakar. I rettleiinga til korleis statistikkskjemaet skal fyllast ut, står det at den av ektefellane som søkjer sosialhjelp først, skal verte registrert som mottakar.

Økonomisk stønad

Både bidrag og lån utgjer til saman det vi kallar økonomisk stønad. Det er brutto utbetalt stønad i løpet av året som vert registrert. Refusjonar frå staten eller tilbakebetalingar av lån blir ikkje registrert i statistikken.

Utgifter til ulike sosiale teneste som opphald i institusjon, støttekontakt, avlasting m.m. skal ikkje bli registrert som økonomisk stønad. Det er berre kontantytingar som skal vere med i statistikken.

Viktigaste kjelde til livsopphald

Den inntektskjelda som er størst den siste månaden mottakaren tek imot sosialhjelp, blir definert som klienten si viktigaste kjelde til livsopphald.

Statistikken vert presentert etter mellom anna alder, familiefasar, kommune, fylke, kommunestorleik.

Navn: Økonomisk sosialhjelp
Emne: Sosiale forhold og kriminalitet

Seksjon for helse-, omsorg- og sosialstatistikk

Tal på nasjonalt, fylkes- og kommunenivå er tilgjengelege via KOSTRA.

Tal for bydelar i Bergen er tilgjengelege t.o.m. 2004 og for Oslo t.o.m. 2016.

Tal som ikkje er revidert, vert publisert 15. mars kvart år - KOSTRA.

Endelege tal vert publisert 15. juni kvart år - KOSTRA.

Detaljerte nasjonale tal vert publisert ein gong kvart år.

Kommunale utgiftar til krisesentertilbod vert aggregert opp til krisesenternivå som vert publisert ein gong kvart år.

Sosialhjelpsdata vert kvart år rapportert til NOSOSKO (Nordisk sosialstatistisk komite).

Statistisk sentralbyrå har årgangsfiler og filforklaringar.

Formålet med sosialhjelpsstatistikken er å gi informasjon om utviklinga i mellom anna talet på mottakarar av sosialhjelp, det totale utbetalte stønadsbeløpet for økonomisk sosialhjelp og gjennomsnittleg stønad per mottakar.

Statistikk over forsorgsstønad/sosialhjelp har blitt utarbeidd frå og med 1866. Fram til 1881 var det Kyrkje- og undervisningsdepartementet som laga statistikken, deretter overtok Statistisk sentralbyrå. Statistikken blei offentleggjort i NOS Fattigstatistikk 1866-1885, NOS Fattigvesen 1886-1927, Statistiske meldinger 1928-1958, NOS Forsorgsstønad og kommunal trygd 1959-1964, NOS Sosialhjelpsstatistikk 1966-1976 og NOS Sosialstatistikk frå 1977. Frå og med 1965 blei forsorgsstønaden avløyst av sosialhjelp som gitt etter lov om sosialomsorg av 1964. Statistikken blei lagt om frå summariske kommuneoppgåver til individoppgåver om det einskilde sosialhjelpstilfelle. Den nye statistikken kom i gang frå og med 1966.

Individstatistikkane blei endra i 1992, og det blei innført eit nytt registreringssystem for økonomisk sosialhjelp. Det blir no berre samla inn opplysningar om personar som har teke imot økonomisk sosialhjelp. Endringar i statistikken frå 1996 gjer og at samanlikningar med tidlegare år kan vere vanskeleg. Ny sosiallov - lov om sosiale tenester trådde i kraft frå 1. januar 1993, og lov om sosiale tenester i arbeids- og velferdsforvaltninga frå 1. januar 2010.

Frå og med 2001 skjer all rapportering gjennom KOSTRA som er basert på elektronisk innrapportering frå kommunane til Statistisk sentralbyrå. KOSTRA-publiseringa baseras i stor grad på kopling av data frå ulike kjelder, slik som regnskapsdata, teneste- og personelldata og befolkningsdata.

I sosialstatistikken t.o.m. for 2013 vart kvalifiseringsstønad publisert som ein særskild statistikk. Frå og med 2014 er kvalifiseringsstønad ein del av sosialstatistikken.

Brukarane er Arbeids- og sosialdepartementet, Arbeids- og velferdsdirektoratet, Helsedirektoratet, Kommunal- og moderniseringsdepartementet, fylke og kommunar, granskings- og utgreiingsmiljø, media og studentar innan helse- og sosialfag. Statistikken blir og brukt i offentleg planlegging, utdanning og offentleg debatt. KOSTRA er meint å skulle gi styringsinformasjon om kommunar og fylkeskommunar, til bruk for befolkning og media, kommunane sjølv og for statlige styringsorgan.

Ikke relevant

Økonomisk sosialhjelp er og ein del av Statistisk Sentralbyrås inntektsstatistikk.

Sjå: http://www.ssb.no/emner/05/01/

Tala blir samla inn gjennom KOSTRA

Sjå: http://www.ssb.no/kostra/

Lov av 16. juni 1989 nr. 54 om offisiell statistikk og Statistisk sentralbyrå (Statistikkloven), §§ 2-2, 3-2.

Lov 18. desember 2009 nr. 131 om sosiale tenester i arbeids- og velferdsforvaltninga.

Ikke relevant

Sosialhjelpsstatistikken byggjer for det meste på opplysningar om kvar einskild mottakar av økonomisk sosialhjelp i kommunane. Statistikken omfattar alle som mottar sosialhjelp i det aktuelle året. Den har opplysningar om mottakaren sitt kjønn, alder, ekteskapeleg status og sjølvrapporterte tal på kor mange barn dei (ev. ektefelle/partnar) har forsørgjaransvar for. Statistikken har og sjølvrapporterte opplysningar om kva som er deira viktigaste kjelde til livsopphald, kva for trygdeyting dei mottar, kva forhold dei har til arbeidsmarknaden, kor stort beløp dei får utbetalt alt i alt og for kor lenge.

Frå og med 1992 er det innhenta opplysningar om mottakarane sin økonomiske situasjon den siste gangen dei fekk sosialhjelp det aktuelle året, kva for månad dei mottok stønad (tidlegare blei berre tal på månader med stønad registrert), og om dei har motteke arbeidsmarknadstiltak, yrkesmessig attføring eller annen utdanning/opplæring.

Frå 1997 er berre mottakarar med eit positivt beløp rekna med i statistikken. Dermed er til dømes tilbakebetalingar på lån ikkje tekne med, jf punkt 4.1 om Økonomisk stønad.

Den kommunale sosialtenesta er opphav til opplysningane sosialhjelpsstatistikken byggjer på.

Til innhenting av opplysningane nyttas KOSTRA.

Skjema 7 Personell og verksemd i sosiale tenester i NAV og rusmiddeltiltak 

Skjema 7B Kommunens krisesentertilbod og arbeid mot vald i nære relasjonar

Skjema 12 Stønadssatser økonomisk sosialhjelp

Skjema 11 Registreringsskjema for sosialhjelp

Skjema 11 C Registreringsskjema for kvalifiseringsstønad

Statistikken baserer seg ikkje på utval, men på registreringar av alle stønadsmottakarar ved NAV-kontor i alle landets kommunar.

Innsamlinga skjer ved årleg innsending av elektroniske skjema og filuttrekk. Dersom ein kommune ikkje maktar å levere gode nok data innan den endelege publiseringa, vert tal frå året før nytta.

Kommunane har oppgåveplikt og skal årlig levere de etterspurte opplysningane til Statistisk sentralbyrå. Oppgåvebyrden varierer etter talet på sosialhjelpsmottakarar i kommunen. 

Statistisk sentralbyrå gjennomfører logiske kontroller av datamaterialet, i tillegg samanliknas data med opplysningar frå tidlegare år. Kommunane blir kontakta dersom det er manglande opplysningar eller store avvik i data ut frå det ein erfaringsmessig forventar. Det er i aukande grad lagt inn automatiske kontrollar ved filuttrekket i kommunane.

Det meste av kontrollarbeidet har som mål å sikre at hovudtala i statistikken er pålitelege. Dette gjeld særleg opplysningar om talet på sosialhjelpsmottakarar, kor mykje stønad dei har teke imot, og kor mange månader dei har teke imot sosialhjelp.

Dei maskinelle kontrollane SSB sjølv gjer, er til dømes: Alle mottakarar som er 67 år eller eldre, blir sett som mottakarar av alderspensjon så fremt dei ikkje mottek supplerande stønad. Mottakarar som oppgjer at introduksjonsstønad er deira viktigaste kjelde til loveopphald, blir gjevne verdien Kurs gjennom introduksjonsordninga som deira viktigaste arbeids-/livssituasjon. Dersom ein mottakarar har uføre-, etterlatne- eller alderspensjon får denne Ikkje arbeidssøkar som sin viktigaste arbeids-/livssituasjon. Medan dei som har stipend/lån som viktigaste kjelde til livsopphald, får Under utdanning som sin viktigaste arbeids-/livssituasjon.

Forutan å berekne kor mykje sosialhjelp som blir utbetalt i kvart tilfelle og per innbyggjar, vert det og berekna kor stor del av befolkninga som mottar økonomisk sosialhjelp (per 1 000 innbyggjarar).

Ikke relevant

Tal vert ikkje present dersom berre ein eller to einingar ligg til grunn.

Frå og med 1996 til 1997 blei det gjort ein del endringar i statistikken som fekk innverknad på nokre av resultata slik at samanlikningar med tidlegare år er vanskeleg, Endringane omfattar mellom anna registrering av arbeidssituasjonen til arbeidstakarane, registrering av sambuarar og registrering av statsborgarskap. Frå og med 1999 har sosialtenesta vore med i KOSTRA rapporteringa, men sidan kommunen har komme med i KOSTRA gradvis vil det her ikkje være mogeleg å finne tidseriar for alle kommunane.

Introduksjonsordninga for nyankomne flyktningar og innvandrarar vart sett ut i livet i 2003-2004. Dette gjer at talet på sosialhjelpsmottakarar for desse to åra ikkje er fullt ut samanliknbare med kvarandre eller med åra før og etter. 

Det er vanskeleg å finne fram til visse typar feil, til dømes der talet på mottakarar og/eller utbetaling av sosialhjelp er for lågt eller for høgt. I desse tilfella må kommunane sjølve, på grunnlag av det ureviderte tabellmaterialet vi publiserer 15. mars, ta kontakt for å få retta opp feil. 

I Statistisk sentralbyrå vert data kontrollerte for dublettar eller dobbeltteljingar. Då ikkje alle mottakarar har fullstendige fødselsnummer, kan det likevel hende at same klient opptrer fleire gonger i det samla datamaterialet.

Personellregistreringa i sosialtenesta omfattar f.o.m. 2015 berre tilbod til personer med rusproblem (KOSTRA-funksjon 243). For øvrige område vert nytta tal frå kommunerekneskapen (m.a. utgift til løn). 

Partielt fråfall førekjem i varierande grad for ulike deler av statistikken, jf punkt 5.1.

Statistikken byggjer på fulltellingar.

Skjema vert revidert (endra) ein gong kvart år av KOSTRAs arbeidsgruppe for sosialtenesta. Endringane vert stadfesta av Samordningsrådet for KOSTRA.