Utanrikshandel med tenester, 1. kvartal 2018

Statistikken syner ikkje-finansielle føretak sin tenestehandel med utlandet.

Statistikken vert samla inn kvart kvartal, og syner ikkje-finansielle føretak sine inntekter og utgifter i samband med eksport og import av tenester til/ frå utlandet. Frå 2006 til og med 2010 vart statistikken publisert årleg, og frå 1 kvartal 2011 vart statistikken publisert kvartalsvis.

Statistikken inngår som ein del av grunnlaget for utanriksrekneskapen og nasjonalrekneskapen, og er med i grunnlaget for rapporteringa til internasjonale organisasjonar som IMF, OECD og Eurostat.

Rådata og behandla data vert langtidslagra hos Statistisk sentralbyrå.

Statistikken vart etablert i 2005 då Noregs Bank la ned valutastatistikken som tidlegare var ein del av grunnlaget for utarbeidinga av utanriksrekneskapen.

Føremålet med statistikken over utanrikshandel med tenester er å gje ei oversikt over tenestestraumen mellom Noreg og utlandet. Norske føretak sine inntekter ved eksport av tenester til utlandet, og utgifter ved import av tenester frå utlandet, er sentrale storleikar i det samfunnsøkonomiske biletet, både for å forklare strukturelle endringar, og for å overvake konjunkturane.

Statistikken er ein viktig del av grunnlaget for prognose- og analysearbeid utført av organisasjonar, offentlege myndigheiter, forskingsinstitusjonar og andre. Internasjonale organisasjonar, som FN sitt statistiske kontor, EU sitt statistiske kontor (Eurostat) og andre, gjer bruk av opplysningane som statistikken gjev. Den er bygd opp som ein del av eit nasjonalt og internasjonalt statistikksystem og nyttast og ved utarbeiding av nasjonalrekneskap og utanriksrekneskap. I tillegg kan statistikken til ein viss grad brukast av næringslivet som grunnlag for data til planlegging av produksjon, marknadsføring og sal.

Ingen eksterne brukarar har tilgang til statistikk før statistikken er publisert samtidig for alle kl. 08.00 på ssb.no  etter varsling minst tre månader før i Statistikkkalenderen.  Dette er eit av dei viktigaste prinsippa i SSB for å sikre likebehandling av brukarane.

Utanrikshandel med tenester for ikkje-finansielle føretak er ei viktig kjelde for eksport og import av tenester i nasjonalrekneskapen og utanriksrekneskapen. Til og med år 2004 vart tal frå Noregs bank sin valutastatistikk nytta i utanriksrekneskapen. Frå og med år 2005 var det ein overgong til å nytte data innhenta gjennom kvartalsvis rapportering av utanrikshandel med tenester.

Eksport og import av tenester i nasjonalrekneskapen (og utanriksrekneskapen) er meir omfattande enn berre tenestehandelen i ikkje-finansielle føretak. Nasjonalrekneskapen (og utanriksrekneskapen) dekkjer tenestehandel som alle innanlandske sektorar har med utlandet. Dette gjeld i tillegg til ikkje-finansielle føretak også finansielle føretak, hushald, ideelle organisasjonar og offentleg forvaltning. I tillegg til denne skilnaden i omfang er det einskilde definisjonsmessige skilnadar. Dei viktigaste er at nasjonalrekneskapen (og utanriksrekneskapen)

• inkluderar verdien av godsfrakter i samband med import av varer i vareverdien (CIF-verdi), og ikkje via tenesteundersøkinga,
• inkluderar verdien av norske rederi sine frakter i samband eksport av varer fra Noreg uavhengig av kven som betalar for oppdraget, medan utenrikshandel med tenester for ikkje-finansielle føretak inkluderar berre slike frakter dersom ein utlending betalar for frakta
• bereknar import og eksport av forsikringstenester som ein del av premiebetalingane
• inkluderar konvensjonelle berekningar av import og eksport av indirekte målte banktenester (rentemarginar)
• omdefinerar einskilde vareprodukt til tenester dersom vareverdien er dominert av eit tenestepåslag
• inkluderar konvensjonelt berekna eksport- og importstraumar i tråd med Noreg sin eigardel i det fellesnordiske flyselskapet SAS.

Ein annan skilnad er at fraktinntekter i utanriks sjøfart i utanrikshandel med tenester for ikkje-finansielle foretak vert fordelt på land med utgangspunkt i betalingsstraumar, medan det i utanriksrekneskapen er nytta informasjon om skipa sine bevegelsar (anløpsstatistikk).

Alle desse forholda inneber at tala i statistikken over utanrikshandel med tenester for ikkje-finansielle føretak ikkje er direkte samanliknbare med tala for eksport og import av tenester i utanriks- og nasjonalrekneskapen sine tabellar.

Statistikklova §§ 2-1 og 2-2 og 2-3 (tvangsmulkt).

Europaparlaments- og rådsforordning nr. 184/2005 - endret ved forordning nr. 602/2006 og 707/2009 med forpliktingar etter EU-forordningar for datafangst og oversending av data til EU sitt statistiske kontor, Eurostat.

Statistikken omfattar tenestehandel med utlandet, og vert samla inn på kvartalsvis og t.o.m år 2008 også på årleg basis ved undersøkingar retta mot norske føretak innan ikkje-finansiell sektor.

Føretak er juridiske personar som produserar varer og tenester for sal i eit marked. Populasjonen som dannar grunnlag for utvalet byggjer på opplysningar frå Virksomhets- og føretaksregisteret, og vert oppdatert ved bruk av ulike administrative register, bl.a. Skatteetaten sitt Valutaregister, samt informasjon som vert samla gjennom kontakt med større oppgåvegjevarar og opplysningar i media.

Grunnlaget for statistikken er rapporterte opplysningar frå ikkje-finansielle føretak som er med i den kvartalsvise undersøkinga.

Populasjon
Populasjonen til undersøkelsen om utanrikshandel med tenester for ikkje–finansielle føretak tek utgangspunkt i alle føretak. Sidan mange føretak ikkje har tenestehandel med utlandet, er det gjort ei begrensning av populasjonen slik at føretak med svært liten eller ingen tenestehandel med utlandet vert fjerna.

Føretaka ein då står tilbake med skal tilfredsstille eitt av følgjande fem kriteriar for å kunne inkluderast i denne svært begrensa populasjonen:

• Total utgåande- eller inngåande transaksjonar over NOK 500 000, eller utgåande transaksjonar for tenesteimport over NOK 50 000 i Valutaregisteret
• Føretaket er eit FATS-føretak
• Føretaket har vore med i utvalet i minst 4 år og har hatt tenestehandel
• Føretak innan bergverksdrift og utvinning som har felles momsnummer med føretak som tilfredsstiller det første kriteriet
• Føretaket høyrer til næringa utanriks sjøfart og har omsetning over NOK 5 000 000

Når vi fjernar alle føretak som ikkje tilfredsstiller minst eitt av dei fem kriteria står ein tilbake med rundt 33 000 føretak.

Populasjonen omfatter følgande sektorar i institusjonell sektorgruppering:

• 1110 - Statens forretningsdrift
• 1120 - Statleg eide føretak
• 1510 - Kommunal forretningsdrift
• 1520 - Sjøvstendige kommuneføretak
• 2100 - Private føretak med begrensa ansvar
• 2300 - Personlege føretak
• 2500 - Private produsentorienterte organisasjonar utan profittføremål
• 8200 - Personlege næringsdrivande
• 4900 - Øvrige finansielle føretak utanom forsikring - kun enkelte undegrupper

Stratifiseringa er gjort utifrå eit ønskje om å dele opp populasjonen i mest mogleg homogene grupper. Dvs. gruppering slik at tenestehandelen er mest mogleg lik innad i gruppa, og slik at det er ulikheit i tenestehandelen mellom gruppene.  Dei ulike strata er definert ved hjelp av næring, kor viktig næring er for tenestehandel, tal frå valutaregisteret og inndeling etter "FATS/ikkje-FATS"-føretak.

Frå populasjonen er det trekt eit utval føretak stratifisert enkelt tilfeldig. For å fordele utvalget mellom strata er det nytta optimal allokering.

Utvalet fordelar seg på fullteljingsføretak, og føretaka som vert trekt tilfeldig.  Dei føretaka som er fulltelt høyrer til ei gruppe der ein reknar som svært sikkert at dei har tenestehandel med utlandet.

Delen av utvalet som er tilfeldig trekt blei i 2016 redusert med vel 20 prosent for å imøtekome kravet om redusert rapporteringsbyrde for mellomstore og mindre føretak. Dette inneber at det totale utvalet no er på vel 2 700, herav 700 fullteljing.

Data vert henta inn ved elektronisk innrapportering og filuttrekk via Altinn (tidlegare via SSB sin rapporteringskanal IDUN) . Oppgåvegjevarane mottek førespurnad om rapportering ved utgongen av teljingstidspunktet (kvart kvartal), og har ein frist på 25 dagar til å rapportere. Føretaka skal rapportere alle verdiar i heile 1 000 NOK.

Innsamla data vert kontrollert i samband med mottaket, vidare gjennomgår innsamla data kontrollar mellom tal for ulike periodar, mot rekneskapsopplysningar og andre kjelder, og ved einskilde typar feil vert oppgåvegjevar kontakta.

Tenestehandelen vert estimert ved å bruke ein stratifisert ekspansjonsestimator. Denne estimatoren er laga på følgjande måte:

1. Innan kvart stratum bereknar ein gjennomsnittlig rapportert eksport/import (dvs. basert på utvalget)
2. På bakgrunn av at utvalet er trekt stratifisert enkelt tilfeldig, vil desse gjennomsnitta kunne være gode anslag på dei faktiske gjennomsnitta i dei ulike strata. Eventuelle ekstremobservasjonar vert heldne utanfor berekninga av gjennomsnitta
3. Innan kvart stratum multipliserar vi dei bereka gjennomsnitta med antal føretak i stratumet (i den begrensa populasjonen). Dette vert eit estimat på total eksport/import i stratumet.

Ikkje relevant.

Tal vert ikkje offentleggjort dersom dette medfører fare for identifisering, det vil seie at talet kan førast tilbake til oppgåvegjevar. I praksis tyder dette at det må vere minst 3 oppgåvegjevarar bak eit publisert tal. I tillegg skal ikkje eit føretak stå bak over 90 %, og dei to største føretaka skal ikkje ha over 95 % av tenenestehandelen, i ein publisert størrelse.

Storbritannia si utmelding frå EU vart formelt fullført frå og med 1. februar 2020. Då undersøkinga ikkje måler handelen kvar månad, men for kvartalet som heile, er Storbritannia flytta frå regionen «EU-land utanom Norden» til regionen «Europa elles» frå og med 1. kvartal 2020.

Med verknad frå 1. kvartal 2019 vart det oppretta ein eigen tenestetype for «IT-relaterte lisensavgifter», som vil påvirke den eksisterande posten «Utleie/ leie av royalties og lisensrettigheter». Dette gjer at tal for eksport/ import «IT-tenester» og eksport/ import «Andre tenester» ikkje kan samanliknast direkte med tidlegare publiseringar.

Det er i forbindelse med 1.kvartal 2017 gjort ei endring i samanstillinga av tenestetypar. Tenestegrupperinga jarnbane- og landtransporttenester er slegen saman med lufttransporttenester til ei ny gruppering: luft- og landtransporttenester. Dette gjeld tabell 2 og 4, som gjev utanrikshandel med tenester for ikkje-finansielle føretak, etter tenestetype. I statistikkbanktabellen 10192 er endringane lagde inn attende til 1. kvartal 2015. Dette gjer at tala ikkje er direkte jamførande med tidlegare utgjevingar.

Statistikken har og gjennomgått ei metodeomlegging, og tal for næringa utanriks sjøfart vart teke ut av publiseringa for 2010 og fram til og med publiseringa for 1 kv 2013. Tal for 2 kv 2013 er difor ikkje samanliknbare med tidlegare publiseringar. Denne metodeomlegginga inneber og eit skifte i bruk av kilder Sjå elles nasjonalrekneskapet sine websider om utanriksrekneskapet http://www.ssb.no/utenriksokonomi/statistikker/ur .

Sjå meir i punktet Samanheng med annan statistikk, foran.