Føretak

Føretak: Eit føretak er definert som den minste kombinasjonen av juridiske einingar som produserer varer eller tenester, og som til ein viss grad har sjølvstendig makt til å fatte avgjersler (autonome). Juridiske einingar som ikkje er autonome (t.d. hjelpeeiningar) er slått saman med den autonome juridiske eininga den yter tenester til, slik at desse til saman utgjer eit føretak.

Verksemd: Ei verksemd er definert som ei lokalt avgrensa funksjonell eining som hovudsakeleg driver med aktivitetar innanfor ei viss næringsgruppe. Ei verksemd er ein undereining av den juridiske eininga. I Eurostat-samanheng svarar dette til «local kind-of-activity unit».

Aktivitet: Aktivitet er eit mål på om føretaket var i drift eller ikkje, og i kor stor grad. I versjonane «føretak med aktivitet» og «registrerte føretak» er aktivitet kjenneteikna ved sysselsetting eller omsetning i løpet av året, og i versjonen «føretak med lønstakarar» er aktivitet kjenneteikna ved at føretaket hadde lønstakarar i løpet av året. I versjonen «registrerte føretak» er også registreringa av føretaket regnet som aktivitet.

Nytt føretak: Nye føretak omfattar alle førstegongsetableringar og reaktiveringar av føretak. Eigarskifte reknast som nye føretak, men det gjer ikkje overdragingar.

Nyetablering: Nyetableringar omfattar alle nye føretak, unntatt etableringar ved eigarskifte (og overdragingar).

Førstegongsetablering: eit føretak reknast som førstegongsetablert i versjon «føretak med aktivitet», «føretak med lønstakarar» og «føretak med aktivitet (unntatt oppdragstakarar)» det første året det hadde aktivitet, og i versjon «registrerte føretak» i gyldigheitsåret for den første opplysninga om føretaket i SSBs Verksemds- og føretaksregister (VoF) eller stiftingsåret (gjelder berre AS) dersom dette var tidlegare. Eigarskifte kan reknast som førstegongsetablering, men ikkje overdragingar.

Reaktivering: Reaktiveringar er føretak som blir aktive igjen etter minst 2 års inaktivitet. Overdragingar er unntatt.

Overdraging: ei overdraging skjer det året eit føretak startar eller gjenopptek aktiviteten, dersom følgjande tre tilleggskriterier er oppfylte: 1) Føretaket overtek same år, eller året før, alle sine verksemder frå berre eitt anna føretak. 2) Det andre føretaket avgjev alle sine verksemder til det første. 3) Det andre føretaket blir samtidig lagt ned eller blir inaktivt i minst 2 år. Ei overdraging er i praksis ei rein vidareføring av eksisterande aktivitet, og reknast derfor ikkje som nytt føretak.

Eigarskifte: Eigarskifte skjer det året eit føretak blir førstegongsetablert eller reaktivert, dersom minst eitt av følgande tre tilleggskriterier er oppfylte: 1) Føretaket overtek same år, eller året før, verksemder frå fleire føretak. 2) Avgjevande føretak avgjev verksemder til fleire føretak. 3) Avgjevande føretak fortsett å være aktivt. Eit eigarskifte inneber opprettinga av ei ny organisatorisk eining som i ulik grad vidarefører eksisterande aktivitet. Eigarskifte reknast derfor som nytt føretak, men ikkje som nyetablering. Overdragingar reknast ikkje som eigarskifte, og heller ikkje anskaffing av verksemder frå andre føretak i andre år enn etableringsåret. For eigarskifte i forbinding med opphøyr av føretak, sjå opphøyrde føretak.

Overleving: eit nyetablert føretak i år t har overlevd i år t+n (n>=1) dersom det hadde aktivitet i t+n og samanhengande inaktivitet i maksimalt 1 år i perioden mellom t og t+n. Overleving kan deles inn i to kategoriar: 1. Direkte overleving skjer når det er same føretak som innehar aktiviteten i år t+n. 2. Overleving ved overdraging skjer når eit anna føretak har overtatt verksemda i tråd med definisjonen av overdraging. Det opphavelege føretaket sin næringskode, storleiksgruppe, organisasjonsform og regiontilhøyrsle blir behaldt.

Sovande føretak: Sovande føretak er kjenneteikna ved at dei er inaktive gjennom éin heil årgang, og deretter blir aktive igjen. Føretak som er sovande i statistikkens siste endelege årgang eller i årgangen med foreløpige tall, er midlertidig klassifisert som ikkje overlevde i desse årgangane, da det manglar sikker informasjon om aktivitet i den påfølgande årgangen på det tidspunktet statistikken blir publisert. Ved neste publisering, når det føreligg sikker informasjon om aktivitet i oppvakningsåret, blir føretaka overførte til kategorien sovande føretak i den årgangen dei var inaktive. Frå oppvakningsåret reknast dei igjen som overlevde.

Vakna føretak: Vakna føretak er føretak som er blitt aktive igjen, etter tidlegare å ha vært sovande.

Opphøyrde føretak: Eit føretak reknast som opphøyrt det siste året det hadde aktivitet, eller det siste året med aktivitet før ein periode på minst to år utan aktivitet. Føretak kor verksemder er overtatt av andre føretak i forbinding med opphøyret, inkludert fusjon, reknast som opphøyrt ved eigarskifte. Andre opphøyr reknast som nedleggingar. Dersom kriteria for overdraging er oppfylte, reknast ikkje avviklinga av føretaket som opphøyr, sidan aktiviteten i praksis er vidareført.

Nedlagte føretak: Føretak kor hele aktiviteten er opphøyrt, i motsetning til opphøyr ved eigarskifte kor deler av aktiviteten er vidareført i eitt eller fleire andre føretak. Se «opphøyrde føretak» for ytterlegare forklaring.

Vekst: Vekst er definert som auke i omsetning eller talet på sysselsette frå året før.

Høgvekstføretak: Høgvekstføretak er definert som alle føretak i føretaksdemografien som over ein periode på tre år har ein gjennomsnittleg årleg vekst på minst 10 prosent. Vekst blir målt både i omsetning, sysselsetting og talet på lønstakarar. Føretaka skal i periodens startår ha minst 10 lønstakarar, og være etablert seinast året før periodens startår, dvs. være minst 4 år gamle.

Høgvekst-mikro-føretak: Høgvekst-mikro-føretak er høgvekstføretak med 1-9 lønstakarar i periodens startår. Høgvekst er definert på to ulike måtar: 1) Som for vanlege høgvekstføretak. 2) Vekst på minst 3,31 sysselsette eller lønstakarar – i praksis minst 4 fordi mikrodataa er avrunda – i løpet av treårsperioden. Inntil vidare er det berre høgvekst-mikro-føretak etter definisjon 1) som er publisert.

Potensielle høgvekstføretak: Potensielle høgvekstføretak er alle føretak med minst 10 lønstakarar i periodens startår, som blei etablert seinast året før periodens startår, dvs. er minst 4 år gamle. Tilsvarande for potensielle høgvekst-mikro-føretak.

Gasellar: Gasellar er 4 eller 5 år gamle høgvekstføretak.

Mikro-gasellar: Mikro-gasellar er 4 eller 5 år gamle høgvekst-mikro-føretak.

Potensielle gasellar: Potensielle gasellar er 4 eller 5 år gamle potensielle høgvekstføretak. Tilsvarande for potensielle mikro-gasellar.

Sysselsette: Sysselsettingstala viser eit gjennomsnitt av talet på sysselsette i referanseuka til fem utvalde månader i året. Sysselsette er definert som personar med inntektsgjevande arbeid av minst éin times lengde i referanseuka, samt personar med midlertidig fråvær frå slikt arbeid, og omfattar lønstakarar og sjølvstendig næringsdrivande (dvs. sysselsette eigarar). Ein person kan være sysselsett i fleire føretak.

Lønstakarar: Lønstakarar er definert som alle som mottar kompensasjon i form av lønn o.l. for arbeid av minst éin times lengde i referanseuka, inkludert oppdragstakarar. Dette samsvarer med definisjonen av employees i Eurostat. Sjølvstendig næringsdrivande er ikkje inkluderte.

Tilsette: Tilsette omfattar alle lønstakarar som føretaket har arbeidsgjevaransvar for. Oppdragstakarar er ikkje inkludert.

Oppdragstakarar: Oppdragstakarar omfattar frilansarar og personar som mottar honorar for arbeid av minst éin times lengde i referanseuka.

Sysselsette (justert): Sysselsette fratrukke oppdragstakarar og tilsette i svært små stillingar (< 4 timar per uke). Tilsvarar "Sysselsette (ekskl. oppdragstakarar)" i inndelingar etter størrelse og type vekst.

Omsetning: Omsetning er definert som summen av godtgjering for sal til kundar, avanse ved sal av handelsvarer og bruttoinntekt av anna næringsverksemd. Omsetning inkluderer leigeinntekter og provisjonsinntekter, men ikkje offentlege tilskot, meirverdiavgift eller gevinst ved sal av anleggsmidlar. I finansielle næringar og forsikring (næring K) blir også alternative størrelsar som t.d. driftsinntekter brukte for å avgjere om føretaka er aktive, dersom dei manglar sysselsette.

Organisasjonsform: Motsvarar selskapsform i Einingsregisteret i Brønnøysund (ER). Her blir det bl.a. skilt mellom einskildpersonføretak (ENK), aksjeselskap (AS og ASA) og andre organisasjonsformer som NUF og ansvarleg selskap (ANS og DA). Tabellar basert på etableringsår viser organisasjonsforma i etableringsåret, mens tabellar basert på overlevingsår viser organisasjonsforma i overlevingsåret.

Lokalisering: Føretaket er lokalisert til fylke og kommune ut frå føretakets forretningsadresse. I føretak med verksemd på fleire steder, vil føretaket være lokalisert der hovudkontoret ligg. Tabellar basert på etableringsår viser lokaliseringa i etableringsåret, mens tabellar basert på overlevingsår viser Lokaliseringa i overlevingsåret.

Standard for næringsgruppering (SN2007)
Standarden byggjer på EUs standard NACE Rev.2, og gjeld frå og med statistikkåret 2008. Næringsstandarden finst her.

Næringsgruppering i føretaksdemografien (kombinert standard)
Standarden byggjer på noverande og førre Standard for næringsgruppering (SN2007 og SN2002), samt organisasjonsformene AS, ENK og andre. Den gjeld frå og med statistikkåret 2002. Næringsgruppering i føretaksdemografien og korrespondanse mellom denne og Standard for næringsgruppering finst her.

Inndeling av føretak etter storleiksgruppe
Føretaka sin storleik er delt inn etter Standard for inndeling av føretak etter storleiksgruppe, eller aggregeringar av denne.

Standard for organisasjonsform
Føretaka sin organisasjonsform er delt inn etter Standard for organisasjonsform, eller aggregeringar av denne.

Føretak, sysselsette og lønstakarar (tilsette)