Kommunehelsetenesta

Kommunehelsetenesta: Tenester som fastlege, fysioterapi, psykolog, svangerskap- og barselomsorg, helsestasjons- og skulehelseteneste og anna førebyggande helsearbeid. Omgrepet kommunehelsetenesta blir ofte brukt synonymt med primærhelsetenesta, og er den delen av helsetenesta som i første line har ansvar for og tilbyr tenestene der folk bur og arbeider, og som formidlar og koordinerer dei tenestene pasientar treng frå andre delar av helsetenesta.

Den kommunale helse- og omsorgstenesta: Dei tenestene som kommunane har ansvaret for etter Lov om kommunale helse- og omsorgstenester m.m. Den omfattar helsefremjande og førebyggjande helsearbeid, diagnose og behandling, habilitering/rehabilitering samt helse- og omsorgstenester i institusjon eller i heimen. I SSB utgjer statistikkane «Kommunehelsetenesta» og «Sjukeheimar, heimetenester og andre omsorgstenester» til saman den kommunale helse- og omsorgstenesta.
Tal for den kommunale omsorgstenesta finn du her: https://www.ssb.no/helse/helsetjenester/statistikk/sjukeheimar-heimetenester-og-andre-omsorgstenester.
Kommunehelsetenesta og den kommunale omsorgstenesta er tett knytt saman, og enkelte variablar som blir presenterte under kommunehelsetenesta, gjeld heile den kommunale helse- og omsorgstenesta. Til dømes gjeld dette statistikk for avtalte årsverk for ergoterapeutar og psykologar

KOSTRA – funksjonar: Funksjonane i KOSTRA tek sikte på å fange opp bestemte aktivitetar eller tenester i kommunen, uavhengig av korleis kommunen har organisert dette arbeidet. Følgjande funksjonar utgjer kontoplanen til KOSTRA for utgifter til den kommunale helse- og omsorgstenesta:

• 241 Diagnose, behandling, re-/habilitering
• 232 Førebygging, helsestasjons- og skulehelseteneste
• 233 Anna førebyggande helsearbeid
• 234 Aktiviserings- og servicetenester til eldre og personar med funksjonsnedsetjingar mv
• 253 Helse- og omsorgstenester i institusjon
• 254 Helse- og omsorgstenester til heimebuande
• 256 Tilbod om augeblikkeleg hjelp døgnopphald i kommunane

Funksjonane 234, 253 og 254 og 256 er inkluderte i rekneskapen til den kommunale omsorgstenesta. For årsverksstatistikk er også funksjon 120 Administrasjon inkludert, der årsverk til overordna administrasjon til helse- og omsorgstenesta er med.

Årsverk: Årsverk = stillingsprosent / 100, slik at til dømes ei 50 prosent stilling reknast som eit halvt årsverk. Det er berre avtalt arbeidstid som skal registrerast. Overtid skal ikkje reknast med. Det vil seie at det er avtalte timar, ikkje utførte timar som blir registrert. Registreringa skal gjelde timar for personellet ei representativ veke ved utgangen av året. Talet på timar per veke blir så rekna om til årsverk ved å dividere med eit normaltal per veke. I praksis inneber dette at ein dividerer med 36 timar for fysioterapeutar og 37,5 timar for legar. Årsverk for legar og fysioterapeutar i dei kommunale helse- og omsorgstenestene blir rapportert i KOSTRA-skjema 1. For dei andre yrkesgruppene innan helse- og omsorg blir årsverk henta frå register. Dei tilsette blir registrerte etter utdanning per 31. desember året før telleåret.

Registerbasert sysselsetjingsstatistikk: Datagrunnlaget til den registerbaserte sysselsetjingsstatistikken er basert på opplysningar frå a-ordninga. A-ordninga er ei samordna rapportering av løns- og tilsetjingsopplysningar til Skatteetaten, NAV og Statistisk sentralbyrå, regulert av a-opplysningsloven. Les meir om dette under «Datakjelder» og «Datainnsamling». Statistikk over psykologar, ergoterapeutar og personell i helsestasjons- og skulehelsetenesta er henta frå SSB sin registerbaserte sysselsetjingsstatistikk. Årsverkstala på kommunenivå tar ikkje høgde for eventuelle kjøp og sal over kommunegrenser. Det tar heller ikkje høgde for interkommunale samarbeid. Dersom fleire kommunar har interkommunale samarbeid om ulikt personell, vil årsverka berre vere registrert på vertskommunen.

Avtaleform: Med avtaleform meiner ein den forma for tilknyting den einskilde lege og fysioterapeut har avtalt med kommunen. Den einskilde yrkesutøvar kan ha driftsavtale med kommunen, vere tilsett med fast løn i kommunen eller vere tilsett som turnusfysioterapeut (for fysioterapeutar) eller lege i spesialisering 1 (LIS 1) (for legar). For legar finst det òg ein ytterlegare kategori i statistikken, legar utan avtale. Frå og med 2021-årgangen er det berre kommunalt finansierte timeverk for legar utan avtale som er talde med i statistikken. For tidlegare årgangar var også årsverk for heilprivate legar i kommunar inkludert. For 2020- årgangen blei ikkje tal for legar utan avtale innrapporterte.

Sjølvstendig næringsdrivande legar med fastlegeavtale: Sjølvstendig næringsdrivande legar som har avtale med ein kommune om å vere med i fastlegeordninga. Desse er i utgangspunktet sjølvstendig næringsdrivande, men inngår avtale med kommunen eller bydelen om å praktisere som fastlege, med ansvar for eit fastsett tal på innbyggjarar. I tillegg kan avtalane innebere at legane forpliktar seg til å delta i ordningar for legevakt og andre kommunale oppgåver som eldreomsorg og helsestasjon. Kor mykje den enkelte skal utføre av desse oppgåvene, samt opningstider for praksisane, blir definert i dei konkrete avtalane mellom den einskilde yrkesutøvar og kommunen/bydelen. Grunnlaget for inntekta til legar og fysioterapeutar med kommunal avtale er refusjonar frå folketrygda, pasientane sine eigenbetalingar og eit fast beløp (driftstilskot) frå kommunen som vederlag for avtalen. Ordninga byggjer på ein avtale mellom Kommunesektorens organisasjon (KS), Helse- og omsorgsdepartementet og legane sine organisasjonar.

Kommunalt tilsett lege: Lege som er tilsett som kommune(over)lege, lege med avtale om fast løn i ei fastlegestilling eller lege med ansvar for offentleg legearbeid som til dømes helsestasjons- og/eller skulehelseteneste, eventuelt ein kombinasjon av desse.

Lege i spesialisering (LIS1) / turnuslege: Lege som har påbyrja spesialistutdanninga si og er tilsett i ei utdanningsstilling i den kommunale helse- og omsorgstenesta i utdanninga sin første del.

Heilprivate legar/Legar utan avtale: Heilprivate legar, utan fastlegeavtale eller tilsetting i kommunen. I denne statistikken er berre kommunalt finansierte timeverk som skal rapporterast for legar utan avtale. Timeverk av heilprivate legar som kommunane ikkje finansierer, skal ekskluderast frå rapporteringa til kommunane når dei oppgjer timeverk for desse legane i skjema. Til og med 2019-årgangen var heilprivate legar utan avtale, som ikkje blei finansierte av kommunane, inkluderte i årsverkstala.

Fastlege: Ein lege som inngår avtale med ein kommune om deltaking i fastlegeordninga, uavhengig av om legen er tilsett i kommunen eller er sjølvstendig næringsdrivande. Ifølgje forskrift om fastlegeordning i kommunane skal fastlegen dekkje alle allmennlegeoppgåver for dei personane vedkomande fastlege har på si liste. I statistikkbanktabellane som gjeld fastlegar (under overskrifta «fastlegar» på statistikksida) er eininga personar som har avtale med kommunar om å praktisera som fastlege, ikkje talet på avtalar som er inngått eller årsverk. Kvar fastlege er berre talt ein gong. I dei tilfella fastlegen har avtale med fleire kommunar, er den kommunen kor fastlegen har lengst pasientliste, valt som hovudpraksiskommune. Om fastlegen har like lang liste i fleire kommunar, er den kommunen kor avtalen strekkjer seg lengst fram i tid valt som hovudpraksiskommune. Kjelda til desse tala er data frå Fastlegeregisteret. Data frå Fastlegeregisteret inngår òg i datagrunnlaget for KOSTRA kommunehelse (Fastlegelister og fastlegekonsultasjonar). Her er det fastlegeavtalar som er statistisk eining.

Pasientlistestatus: Variabelen er berekna som forholdet mellom fastlegens listekapasitet (fastsett i avtale med praksiskommunen) og talet på innbyggjarar (pasientar) på lista. Ei liste blir rekna som open (ledige plassar) om listekapasiteten ligg meir enn 20 over det faktiske talet på innbyggjarar på lista, medan den blir rekna som lukka (ingen ledige plassar) om det er færre enn 20 ledige plassar på lista.

Fysioterapeutar med kommunal(t) driftsavtale/driftstilskot / avtalefysioterapeutar: Desse er i utgangspunktet sjølvstendig næringsdrivande, men inngår avtale med kommunen eller bydelen. Grunnlaget for inntekta til fysioterapeutar med kommunal driftsavtale er refusjonar frå folketrygda, pasientane sine eigenbetalingar og eit fast beløp (driftstilskot) frå kommunen som vederlag for avtalen. Ordninga byggjer på ein avtale mellom Kommunesektorens organisasjon (KS), Helse- og omsorgsdepartementet og fysioterapeutane sine organisasjonar. Kommunen definerer behovet for og vedtek dimensjonering av fysioterapitenesta i sin kommune, og kan ha ulike storleikar på avtaleheimlar på driftsavtalar. Det kan frå og med 2013 ikkje bli inngått driftsavtalar som er mindre enn 50 prosent av fullt tilskot. Under kommunehelsetenesta finn de også statistikk om fysioterapeutar med kommunal driftsavtale basert på KUHR-databasen (Kontroll og utbetaling av helserefusjonar).

Fastløna fysioterapeut: Fysioterapeut som er tilsett i ei kommunal stilling og er kommunal lønsmottakar. Dette kan dreie seg om stillingar både på heiltid og deltid. Arbeidsoppgåvene til fysioterapeutane er fastlagde gjennom kommunale instruksar.

Turnusfysioterapeut: Person som har fullført fysioterapiutdanning og er i praktisk turnusteneste, der 6 månader skal gjennomførast i kommunal helse- og omsorgsteneste og 6 månader skal gjennomførast i spesialisthelsetenesta. Denne forma for turnusteneste er framleis eit vilkår for å få autorisasjon som fysioterapeut.

Jordmor: Offentleg godkjend sjukepleiar med toårig spesialisering i svangerskapsomsorg, fødselshjelp og kvinnehelse. I denne statistikken finn de tal for avtalte årsverk for jordmødrer som jobbar innanfor helsestasjon- og skulehelsetenesta. Det er avtalte årsverk innanfor næring 86.903 helsestasjons- og skulehelsetenesta i Einingsregisteret for alle som er registrert med utdanninga jordmor i Utdanningsregisteret, som blir talde med. Årsverk kjem til syne i statistikken i den kommunen dei er tilsette i, sjølv om delar av årsverket er seld til å tene innbyggjarar i andre kommunar.

Ergoterapeut: Høgskuleutdanna helsepersonell som utøver ergoterapi. Sentralt i arbeidet til ergoterapeuten er målretta bruk av aktivitet som eit middel til å fremje meistring, meining og helse. I denne statistikken finn de tal på avtalte årsverk for ergoterapeutar. Det er då avtalte årsverk for alle som er registrerte med utdanninga ergoterapeut og som er sysselsette innan den kommunale helse– og omsorgstenesta (kommunehelsetenesta + kommunal omsorgsteneste) som blir talde med. Det inkluderer både kommunale og private årsverk. Kommunale årsverk kjem til syne i statistikken i den kommunen dei er tilsette i, sjølv om delar av årsverket er seld til å tene innbyggjarar i andre kommunar. Private årsverk kjem til syne i den kommunen verksemda er registrert i.

Psykolog i den kommunale helse- og omsorgstenesta: Person som har gjennomført profesjonsstudiet i psykologi og har offentleg godkjent autorisasjon. I denne statistikken finn de tal på avtalte årsverk for psykologar som er tilsette innanfor den kommunale helse- og omsorgstenesta (kommunehelsetenesta + kommunal omsorgsteneste). Årsverk kjem til syne i statistikken i den kommunen dei er tilsette i, sjølv om delar av årsverket er seld til å tena innbyggjarar i andre kommunar.

Aktivitet i helsestasjon- og skulehelsetenesta: Tilbodet ved helsestasjon- og skulehelsetenesta består av ei rekke ulike konsultasjonar/undersøkingar. I denne statistikken finn de tal for nyinnskrivne gravide, heimebesøk av jordmor innan tre døgn etter heimkomst frå føde/barselavdeling, heimebesøk av helsesjukepleiar til nyfødde, undersøkt ved 8. leveuke, undersøkt ved 2-års alder, undersøkt ved 4-års alder og undersøkt på grunnskule 1. trinn.

Frisklivssentral: Frisklivssentralen er ei helsefremjande og førebyggande kommunal helseteneste. Målgruppa er personar med sjukdom eller auka risiko for sjukdom, og som treng støtte til å endre levevanar og meistre helseutfordringar.

Talet på kommunar og fylke har endra seg over tid. Det er frå og med 2020 357 kommunar og 11 fylke. Dei sist oppdaterte kommune- og fylkesinndelingane er frå 2020:

Her finn du gjeldande og eldre kommuneinndelingar.
Her finn du gjeldande og eldre fylkesinndelingar.

Kommune-grupper: For betre å kunne samanlikne tal mellom kommunar, har SSB sidan 1990-talet utarbeidd grupperingar av kommunane baserte på folkemengd og økonomiske rammeverk. Som ei følgje av kommunereforma som tredde i kraft frå 1. januar 2020, er det gjort ein revisjon av kommunegrupperingane brukte i KOSTRA til publiseringa av tala for 2020.

Du kan lese meir om den nye og dei eldre KOSTRA-gruppene her.
Ei oversikt over inndelingane er tilgjengeleg i Excel-format her.

Kor sentrale dei ulike kommunane er rekna for å vere, er klassifisert etter: Standard for sentralitet. I siste versjon frå 2020 er det 6 kodar for sentralitet: frå 01 (høg) til 06 (låg). I føregåande standard gjeldande for 2008−-2019 var inndelinga: Sentrale kommunar, noko sentrale kommunar, mindre sentrale kommunar og minst sentrale kommunar.

For statistikk over fastlegar etter innvandringskategori bruker ein klassifiseringa:

Standard for gruppering av personar etter innvandringsbakgrunn (f.o.m. 2008). Denne standarden har 6 kategoriar, men i statistikken bruker ein berre koden for innvandrarar (B), medan dei andre kategoriane (A, C, E, F, G) blir slått saman til "fastlegar elles". Fastlegar som ikkje er busette i Noreg, blir tekne med som "fastlegar som er innvandrarar".

Grupperinga av fastlegar som er innvandrarar etter fødeland, følgjer: Standard for land og statsborgarskap i personstatistikk 2012. I ein tabell er fødeland grupperte slik: 1) Norden (utanom Noreg) 2) EU/EØS-området (utanom Norden) 3) Europa utanfor EU/EØS-området 4) Asia, Afrika, Latin-Amerika, Oseania utanom Australia og New Zealand 5) USA, Canada, Australia og New Zealand.